Rijzende sterren tussen de lenteveteranen

Door: Co Buysman

Het woord ‘lenteveteranen’ heeft iets tegenstrijdigs. De eerste helft straalt iets van jeugdigheid uit, de tweede helft juist niet.

Dat past wel bij ons toernooi. Wij zijn de mensen van het zwartwitte – ook al zo’n tegenstrijdig woord – denken. Tegenstrijdigheid is er in de partij zelf. In het begin heb je zeeën van tijd, maar later op de middag telt iedere seconde. Tegenstrijdigheid is er in het schaken. Menig speler denkt met het mes op tafel en als de laatste zet is gedaan, staat hij met zijn opponent ontspannen aan de bar een biertje te drinken. Tegenstrijdigheid is er in de uitslag. Om half vijf kijk je tegen een gewonnen stelling aan, een minuut later schud je de hand (en het hoofd) na een blunder en de daaropvolgende nederlaag. Maar misschien moeten we de term ‘tegenstrijdigheid’ wel laten vallen. Wij lenteveteranen strijden niet tegen elkaar, wij strijden met elkaar.

Dat gebeurt ook weer op de tweede woensdag van het lenteveteranenkampioenschap van de Noordhollandse Schaakbond. Als in de loop van de middag op verschillende borden de stukken weer in de beginopstelling staan, lopen de uitgespeelde deelnemers ontspannen door de theaterzaal van het Hoornse verpleeghuis Lindendael. Ze zijn benieuwd hoe hun clubmakkers of hun groepsgenoten het doen. Bij menig nog aan de gang zijnde partij spelen zij de rol van toeschouwer.

In 1987 heeft het eerste veteranenkampioenschap van de NHSB plaats. Gerda Schiermeier (dan net bestuurslid geworden) is de drijvende kracht achter het nieuwe evenement en organisator, al krijgt zij ondersteuning van oud-NHSB-bestuurslid Cees Fris. Op zeven vrijdagmiddagen schaken dertig deelnemers, onder wie één vrouw, in de sfeervolle Joannieterzaal van De Jansheeren in Heemskerk, waar de vereniging Excelsior voor het materiaal zorgt.

Maar het begrip ‘schaakveteranen’ dateert niet van de jaren tachtig. Want wat staat er in het Algemeen Handelsblad van 6 juni 1915?

,,Op 17, 18, 19 en 20 Juli zal in Hotel Zeerust, het clublokaal der Scheveningsche Schaak-Sociëteit, met instemming van den Nederlandschen Schaakbond, een wedstrijd plaats hebben tusschen een zestal ‘schaakveteranen’ en een gelijk aantal ‘jongeren’. Den navolgenden heeren die zich reeds in principe bereid hebben verklaard aan den wedstrijd deel te nemen, is dezer dagen eene definitieve uitnoodiging toegezonden.

‘Veteranen’: L. Gans, K. Geus, H. van Hartingsvelt, J.W. te Kolsté, Rud. J. Loman en mr G. C. A. Oskam.

‘Jongeren’: H. Baudet, G. S. Fontein, O. Garschagen, G.J. van Gelder, J. P. Hoogeveen en M. Marchand.

Ieder der deelnemers van de eene groep zal één partij spelen tegen ieder der deelnemers van de andere groep, terwijl voorts het plan bestaat om twee ontmoetingen vast te stellen op Zaterdag en Maandag en één op Zondag en Dinsdag. Bovendien zouden op laatstgenoemde dagen de eventueele hangpartijen behooren te worden afgespeeld.’’

Een van de zes veteranen is Klaas Geus. Uit Den Helder. Dus nog voordat de Noordhollandse Schaakbond was opgericht (in 1932), waren er in onze regio al schakende veteranen. Klaas doet het in Scheveningen bepaald niet verkeerd en is de succesvolste van zijn ploeg. Hij verliest van Garschagen en speelt tegen de andere vijf jongeren remise. Het idee van een schaakwedstrijd tussen veteranen en jongeren wordt overigens negentig jaar later weer van stal gehaald. Van 2006 tot en met 2010 heeft in het Amsterdamse hotel Krasnapolsky het NH Chess Tournament plaats. Dan heeft de organisatie het over ‘experience versus rising stars’.

Na twee ronden van het lenteveteranenkampioenschap staan twee nieuwe namen hoog op de ranglijst. Peter Roggeveen heeft twee punten, Henk van der Eng heeft anderhalve punt. Zijn zij onze rijzende sterren?

Jan Rot – Peter Holscher ½-½

De eerste ronde heeft vijf winnaars opgeleverd en vier zitten tegenover elkaar. Terwijl de partij Henk Westerman-Peter Roggeveen heel snel is afgelopen door een foutieve zet van de witspeler in de opening, zitten Jan Rot en Peter Holscher als laatsten van de 84 lenteveteranen op deze tweede woensdagmiddag achter het bord.

Nederland heeft volgende week de gemeenteraadsverkiezingen en Peter Holscher ontbreekt dan, omdat hij een stembureau bemant. Een aardig detail is dat hij tegen Jan Rot voor het Hollands kiest. Lange tijd speelt de strijd zich af op de damevleugel. Zwart aast op een geïsoleerde a-pion, maar zorgt ook voor enige druk op de koningsstelling. Met dame, alle torens en lopers van gelijke kleur blijft het evenwicht gehandhaafd, omdat wit de achtergebleven pionnen van Peter op de b- en c-lijn bestookt. Er volgt een boeiend gevecht, waarin de zware stukken het werk doen. Jans isolani wordt een vrijpion op a6 die de overkant evenwel niet haalt.

Na dameruil heeft zwart een pion meer, de vrijpion op d4. Het lukt hem niet die te verzilveren. Wit gebruikt zijn koning als blokkadestuk en kan de pion ook met toren plus loper aanvallen. Rond de klok van half zes, met nog weinig seconden over, gaan beide toppers akkoord met remise.

1. Pf3 f5 2. b3 d6 3. d4 g6 4. Lb2 Lg7 5. e3 Pf6 6. Pbd2 c6 7. Le2 0-0 8. 0-0 a5 9. c4 a4 10. a3 axb3 11. Dxb3 Pa6 12. Dc2 Kh8 13. Ld3 Ld7 14. Tab1 Pc7 15. Tfc1 Ta7 16. c5 Le6 17. cxd6 exd6 18. a4 Da8 19. Ta1 Pfd5 20. Pc4 Pb4 21. Dd2 Pxd3 22. Pb6 Dd8 23. Dxd3 Pd5 24. Pxd5 Lxd5 25. Pd2 Dg5 26. Df1 Tfa8 27. Pc4 Lxc4 28. Txc4 d5 29. Tb4 Lf8 30. Tb6 Ld6 31. Dd1 Lc7 32. Tb3 Te8 33. Lc1 Dh4 34. g3 De4 35. Dd3 De6 36. Db1 Dc8 37. Ld2 b6 38. Dc2 Te6 39. Tc3 Ld8 40. Tc1 Tc7 41. Tb1 Da6 42. Tc1 Le7 43. Tb1 c5 44. dxc5 bxc5 45. Tcb3 Kg7 46. Tb5 Te4 47. a5 Tc4 48. Dd3 De6 49. Tb6 Dd7 50. a6 Ta4 51. Tb7 d4 52. Txc7 Dxc7 53. Db5 Ta2 54. Lc1 Dd8 (zie diagram) 55. Dc4 Da5 56. Df1 Dxa6 57. Dxa6 Txa6 58. exd4 cxd4 59. Tb7 Kf6 60. Lb2 Td6 61. Kf1 Ke6 62. Ke2 Lf6 63. Kd3 h5 64. f4 h4 65. Tb4 hxg3 66. hxg3 Td7 67. Tb6+ Kf7 68. Tb4.

Jan Brink – Karel Keesman ½-½

Liefst twaalf spelers beginnen de tweede ronde met een halfje op zak en het lijkt erop dat de krachtsverschillen dit jaar minder groot zijn dan in vorige edities. Op deze tweede middag wordt in vijf van de tien partijen het punt gedeeld.

Ook Jan Brink en Karel Keesman geven elkaar geen duimbreed toe. Als er enkele lichte stukken zijn geruild, oogt de zwarte pionnenstructuur iets solider. Wit heeft door de half open b- en e-lijn drie groepjes, zijn opponent twee. De strijd is interessant. Een paard en een loper gaan eraf en zwart staat sterk op de diagonaal a8-h1, waar zijn loper sterker is dan het paard van wit. Nadat de laatste lichte stukken verdwijnen, volgt een grote afruil met een onverwachte wending rond de eerste tijdcontrole. Jan kan afdwingen om, op straffe van mat achter de paaltjes, de laatste torens te ruilen en is met zijn koning eerder bij de zwarte a- en b-pion. Na het opruimen van die twee heeft hij dan winnend spel. Hij doet echter eerst een koningszet en geeft Karel de kans om zich te ontdoen van de matdreiging . En blijft er een remisestelling over.

1. e4 c5 2. d4 cxd4 3. c3 d5 4. exd5 Dxd5 5. Pf3 e6 6. cxd4 Pf6 7. Pc3 Dd8 8. Ld3 Pc6 9. a3 Le7 10. 0-0 0-0 11. Lc2 b6 12. Lg5 La6 13. Te1 Pd5 14. Lxe7 Pcxe7 15. Tc1 Tc8 16. Dd2 Pxc3 17. bxc3 Pd5 18. Lb3 b5 19. Pe5 Dd6 20. Lxd5 Dxd5 21. De3 Lb7 22. Dg3 f6 23. Pd3 Tfe8 24. Te3 Te7 25. Pc5 Tce8 26. Tce1 Lc8 27. Pe4 Kh8 28. Pd6 Td8 29. Pxc8 Txc8 30. Dh4 Tce8 31. f4 a5 32. Th3 Df5 33. Df2 (zie diagram) e5 34. fxe5 Dxf2+ 35. Kxf2 fxe5 36. dxe5 Txe5 37. Txe5 Txe5 38. Te3 Tf5+ 39. Ke2 Kg8 40. Te4 Kf7 41. h3.

Wim Nieland – Fred Avis 1-0

In een Schotse partij gaan Wim Nieland en Fred Avis de strijd niet uit de weg. Na veertien zetten is er nog niet gerokeerd, zijn enkele paarden en lopers geruild en staan er van beiden nog drie stukken op hun beginvelden. Niet veel later zitten de twee al in het eindspel. Wit heeft de torens en een loper, zwart de torens en een paard en ontwikkelingsachterstand.

Zijn pionnenstructuur is wat minder solide. Hij verliest de g-pion en de e-pion staat geïsoleerd en kwetsbaar op de zesde rij. Die wordt een doelwit voor Wim die tussen de bedrijven door twee vrijpionnen op de h-lijn creëert. Mede met een naar de koningsflank verhuisde loper kan hij toewerken naar een volledige afruil, waarna een eenzame Hoornse koning kansloos zal zijn tegen de vrijpionnen.Zover laat Fred het niet komen.

1. e4 e5 2. Pf3 Pc6 3. d4 exd4 4. Pxd4 Lc5 5. Le3 Df6 6. Pb5 Lxe3 7. fxe3 Dh4+ 8. g3 Dd8 9. Dg4 g5 10. P1c3 a6 11. Pd4 Pxd4 12. exd4 d5 13. De2 dxe4 14. Pxe4 Le6 15. 0–0–0 c6 16. Pc5 De7 17. Pxe6 Dxe6 18. Dxe6+ fxe6 19. Lc4 Kd7 (zie diagram) 20. Tde1 Te8 21. Te5 b5 22. Lb3 Pf6 23. Txg5 Te7 24. Te1 Pe8 25. c4 Pd6 26. c5 Pf5 27. Tg4 The8 28. Tge4 h5 29. Kd2 Pg7 30. h3 Tf8 31. g4 Tf2+ 32. T1e2 Tf3 33. T2e3 Tf2+ 34. Kc3 Tf1 35. gxh5 Tf6 36. Ld1 Th6 37. Te5 Pf5 38. T3e4 Teh7 39. Lg4 Tf6 40. Txe6 Txe6 41. Lxf5 Thh6 42. Txe6 Txe6 43. h6.

Frans Vlugt – Maarten de Haas ½-½

Frans Vlugt en Maarten de Haas zijn trouwe deelnemers aan het lenteveteranenkampioenschap, maar zaten een jaar geleden – in de zesde ronde – pas voor de eerste keer in Hoorn tegenover elkaar. Een attractieve partij kreeg toen geen winnaar en op deze tweede woensdagmiddag gebeurt dat weer.

Een verandering is dat Frans deze maal de witte stukken heeft en in 2013 zwartspeler was. Het evenwicht wordt geen geweld aangedaan. Er is wat ruimte op de damevleugel, waar met name wit wat makkelijker kan manoeuvreren. Na ruil van dames en een stel torens heeft de kampioen van 2004 licht positioneel voordeel. Zijn pionnenstructuur is beter; mede door de zwarte dubbelpion op de c-lijn. De verschillen zijn echter niet groot en enkele zetten later tekenen de twee de vrede.

1. e4 d6 2. d4 Pf6 3. Pc3 c6 4. h3 Dc7 5. a4 e5 6. Pf3 Le7 7. Le3 Pbd7 8. Lc4 0-0 9. La2 Da5 10. 0-0 exd4 11. Pxd4 Pc5 12. Dd2 Dc7 13. f3 Le6 14. Pxe6 Pxe6 15. Df2 Da5 16. Tad1 Tfd8 17. Lb3 Pe8 18. Pe2 Lf6 19. c3 Pc5 20. Lxc5 Dxc5 21. Dxc5 dxc5 22. f4 Txd1 23. Txd1 Td8 (zie diagram).

Dirk Mantel – Ton de Veij ½-½

Een partij met wisselende kansen wordt door Dirk Mantel en Ton de Veij gespeeld. Wit staat nog voor de rokades goed, maar kijkt niet veel later tegen een wat moeizame stelling aan. Met name zijn stukken op de damevleugel zitten elkaar wat in de weg. Na een afruil is de druk van de ketel en krijgt wit goed spel met zijn torens.

Die op de derde rij heeft echter een dubbelrol. Aan de ene kant mag een witte pion op a3 niet verloren gaan, want dan krijgt zwart een vrijpion op a5. Aan de andere kant valt Ton een loper op d5 tweemaal aan. Zwart moet op zijn beurt een loper op c5 in de gaten houden. Dirk kan ingaan op een – overigens niet onaantrekkelijke – dameruil, maar wil zijn belangrijkste stuk niet kwijt. Na herhaling van enkele zetten eindigt de partij in remise.

1. e4 d6 2. d4 Pf6 3. Pc3 Pbd7 4. Pf3 e5 5. Lc4 Le7 6. dxe5 dxe5 7. 0-0 0-0 8. h3 c6 9. a3 b5 10. Ld3 Dc7 11. Le3 Lb7 12. Tb1 a6 13. b4 c5 14. bxc5 Pxc5 15. Lxc5 Lxc5 16. Tb3 Tad8 17. De2 Lc8 18. Pd5 Dd6 19. c4 bxc4 20. Lxc4 Pxd5 21. Lxd5 a5 22. Db2 Tde8 23. Tc1 Le6 24. Td3 Db6 (zie diagram) 25. Tb3 Dd6 26. Td3 Db6 27. Tb3.

William Thomson – Albert Bouma ½-½

Albert Bouma bewaart goede herinneringen aan zijn vorige partij tegen William Thomson. In 2012 versloeg hij als zwartspeler de Heerhugowaarder. Het was zijn enige zege van dat kampioenschap. Een groot verschil met een jaar eerder, toen de lenteveteraan van Oppositie zich tot vice-kampioen kroonde.

Wit kiest ditmaal niet voor een Siciliaan, maar voor het openingssysteem van de Belg Edgard Colle. De uitgestelde e4 komt nu pas als tiende zet, waarmee wit de diagonaal voor zijn dameloper opent en een half open e-lijn krijgt. Niet veel later liggen al zes lichte stukken in de doos. William heeft iets meer aanvallend spel, maar de verdediging van Albert is in orde. Uiteindelijk gaat, op zes pionnen van elk na, alles van het bord en kan de witspeler van een halve revanche spreken.

1. Pf3 d6 2. d4 Pf6 3. Pc3 Lf5 4. e3 Pbd7 5. Ld3 Lxd3 6. Dxd3 c6 7. 0-0 Dc7 8. a4 d5 9. Te1 e6 10. e4 dxe4 11. Pxe4 Le7 12. Lg5 0–0 13. Pxf6+ Lxf6 14. Lxf6 Pxf6 15. h3 Tad8 16. De2 a5 17. Tad1 c5 18. De5 Dxe5 19. Txe5 b6 20. Tee1 Pd5 21. Te2 Tc8 22. Pe5 Tfd8 23. dxc5 bxc5 24. Ted2 c4 25. c3 f6 26. Pg4 Kf7 27. Pe3 Tc5 28. Pxd5 Tcxd5 29. Txd5 Txd5 30. Txd5 exd5 (zie diagram).

Peter Vogelenzang – Henk van der Eng 0-1

Na een bye in de eerste ronde maakt Henk van der Eng op de tweede woensdagmiddag zijn echte debuut in het lenteveteranenkampioenschap. Peter Vogelenzang, van 2009 tot en met 2012 actief in de hoogste groep, is zijn eerste opponent.

Als de ontwikkeling is voltooid, heeft zwart het loperpaar op de koningsvleugel. Dat wordt snel onder vuur genomen en na een afruil ziet de stelling er remise-achtig uit. Veld f4 blijkt echter een kwetsbare plek te zijn in de verdediging van wit. Die wordt weggewerkt, maar de defensie is aangetast en de Medemblikse koning geniet weinig bescherming. Zwart toont dat snel aan en dreigt een toren te winnen. De witspeler wacht dat niet meer af.

1. d4 Pf6 2. Pf3 d5 3. e3 Lg4 4. Ld3 e6 5. Pbd2 c6 6. 0-0 Pbd7 7. c4 Ld6 8. Db3 Tb8 9. e4 dxe4 10. Pxe4 Pxe4 11. Lxe4 Dc7 12. c5 Lf4 13. h3 Lh5 14. Te1 0-0 15. g4 Lg6 16. Lxg6 hxg6 17. Lxf4 Dxf4 18. De3 Df6 19. Pe5 Tfd8 20. Tad1 Pf8 21. Pc4 g5 22. De5 Dh6 (zie diagram) 23. f4 Dxh3 24. Dxg5 Td5 25. f5 Dg3+ 26. Kf1 exf5 27. Pe3 Pe6 28. Dh5 Txd4 29. Txd4 Pxd4 30. Pxf5 Df3+ 31. Kg1 Pe2+.

Hans Leeuwerik – Peter Duijs 1-0

Hans Leeuwerik is ook debutant in het lenteveteranenkampioenschap en Peter Duijs neemt voor het eerst deel in groep A. In een Engelse partij doen de twee lange tijd niet voor elkaar onder. Gaandeweg dunt het materiaal uit en zijn de overblijvende stukken van zwart iets actiever. Een plusje is dat hij twee vrijpionnen op de damevleugel krijgt. Een gaat er – onnodig – verloren, maar na dameruil lijkt de c6-pion een sterk wapen.

Wit blijft ondertussen niet stilzitten en maakt van de toren en zijn loperpaar actieve stukken, terwijl met name  zwarts paard en de loper verdedigende taken vervullen. Het paard is niet opgewassen tegen de aanval van Hans die ook over een dreigende e-pion beschikt. In een tijdsbestek van een paar zetten kan Peter het mat niet meer voorkomen.

1. c4 e5 2. g3 c6 3. Lg2 d6 4. d4 Le7 5. Pc3 Dc7 6. Pf3 Pf6 7. 0-0 0-0 8. e4 Pbd7 9. Dd3 Te8 10. b3 Lf8 11. Lb2 exd4 12. Pxd4 Pe5 13. Dd2 g6 14. f3 Lg7 15. Kh1 Ld7 16. Tad1 Tad8 17. La1 Lc8 18. Pc2 a6 19. Df2 b5 20. cxb5 axb5 21. Pb4 Da5 22. Pd3 b4 23. Pxe5 dxe5 24. Pa4 La6 25. Tfe1 Txd1 26. Txd1 Td8 27. De1 Pe8 28. Tc1 Lb5 29. a3 Lf8 30. Pc5 Dxa3 31. Lxe5 Lxc5 32. Txc5 Dxb3 33. Tc1 Dd3 34. Dxb4 Dd2 35. Dxd2 Txd2 36. Kg1 f6 37. Lf4 Ta2 (zie diagram) 38. Lh3 Pg7 39. Td1 Ta8 40. Td7 c5 41. Tc7 Ta1+ 42. Kf2 Ta2+ 43. Ke1 Ta1+ 44. Kd2 Ta2+ 45. Kc1 Txh2 46. Lc8 c4 47. e5 Th1+ 48. Kc2 Th2+ 49. Kc3 Ph5 50. Le6+ Kh8 51. exf6 Pxf4 52. Tc8+.

Aad Laan – Tom Adriaanse 0-1

Slechts één keer eerder hebben Aad Laan en Tom Adriaanse het in Lindendael tegen elkaar opgenomen. In de zesde ronde van het kampioenschap in 2011 eindigde de partij, met de Helderse lenteveteraan als witspeler, in remise.

Nu zijn de kleuren verwisseld. In een Pirc neemt de spanning toe, als zwart zijn paarden een actieve rol in het centrum toebedeelt. Na een afruil moet wit het verder doen zonder zijn loperpaar en hij heeft zijn b-pion verloren. Ook de dames gaan eraf en beiden zoeken een eindspel met elk twee torens en een paard op. Aad houdt zijn opponent wel bezig door met name jacht te maken op de achtergebleven b-pion van zwart. Maar Tom heeft de geïsoleerde Hoornse c-pion op het oog.

Na torenruil blijft het manoeuvreren. Toch komt wit, mede dankzij een actieve vorst, in een gelijkwaardige stelling terecht. Terwijl de MSC-routinier een vrijpion op c3 heeft gekregen, kiest Aad voor een verkeerde aanval. De vrijpion wordt opgeruimd, maar dan staat zwart wel twee pionnen voor. Scherp spel van twee kanten leidt tot een onverwachte ontknoping. Opeens kan Tom de kwaliteit (tijdelijk) geven om na een paardvork met schaak terecht te komen in een stelling met witte koning alleen en zwarte koning plus drie vrijpionnen. Dan is er geen redding meer mogelijk.

1. e4 d6 2. d4 Pf6 3. Pc3 g6 4. Pf3 Lg7 5. h3 0-0 6. Le3 c5 7. Dd2 Da5 8. Lc4 cxd4 9. Pxd4 Pc6 10. Pb3 Dc7 11. Le2 Le6 12. Pd4 Pe5 13. Pxe6 fxe6 14. Dd4 Pfd7 15. Db4 Pc5 16. 0-0 a6 17. a4 Pc6 18. Da3 Pd4 19. Ld3 Pxd3 20. Lxd4 Pxb2 21. Lxg7 Pc4 22. Dc1 Kxg7 23. Pe2 Dc5 24. c3 e5 25. Dg5 Tf7 26. h4 h6 27. Dg4 Dc8 28. Dxc8 Txc8 29. Tfb1 Pa5 30. Ta3 Tc4 31. Tb4 e6 32. Txc4 Pxc4 33. Tb3 Tc7 34. Tb4 Kf6 35. g4 Pd2 36. Kg2 Tc4 37. f3 Tc7 38. Kf2 Pc4 39. Pc1 Pa5 40. Pe2 d5 41. exd5 exd5 42. f4 e4 43. Ke3 Tc4 44. Tb6+ Kf7 45. Td6 Tc5 46. Kd4 Pb3+ 47. Ke5 d4+ 48. Kxe4 dxc3 (zie diagram) 49. Tb6 Pa5 50. h5 gxh5 51. Txh6 hxg4 52. f5 c2 53. Pc1 Tc4+ 54. Kd3 Txa4 55. Kxc2 Tf4 56. Tg6 Pc6 57. Pd3 Tc4+ 58. Kb3 Td4 59. Kc3 Txd3+.